Tin Học PyThon 11 - Bài 13: Kiểu Dữ Liệu Danh Sách (Phần 1)

Danh sách bài học

Bài 1: Khái Niệm Lập Trình Và Ngôn Ngữ Lập Trình

Bài 2: Các Thành Phần Của Ngôn Ngữ Lập Trình

Bài 3: Cấu trúc chương trình

Bài 4: Một Số Kiểu Dữ Liệu Chuẩn

Bài 5: Khai Báo Biến

Bài 6: Phép Toán, Biểu Thức, Câu Lệnh Gán

Bài 7: Các Thủ Tục Chuẩn Vào Ra Đơn Giản

Bài 8: Soạn Thảo, Dịch, Thực Hiện Và Hiệu Chỉnh Chương Trình

Bài 9: Cấu Trúc Rẽ Nhánh

Bài 10: Cấu Trúc Lặp

Bài 11: Thực Hành Cấu Trúc Rẽ Nhánh

Bài 12: Thực Hành Cấu Trúc Lặp

Bài 13: Kiểu Dữ Liệu Danh Sách (Phần 1)

Bài 14: Kiểu Dữ Liệu Danh Sách (Phần 2)

Bài 15: Kiểu Dữ Liệu Danh Sách (Phần 3)

Bài 16: Kiểu Dữ Liệu Chuỗi

Bài 17: Kiểu Dữ Liệu Chuỗi (Phần 2)

Bài 18: Kiểu Dữ Liệu Chuỗi (Phần 3)

Bài 19: Thực Hành Kiểu Dữ Liệu Danh Sách

Bài 20: Thực Hành Kiểu Dữ Liệu Kiểu Chuỗi

Bài 21: Thao Tác Với Tệp

Video hướng dẫn

Mục tiêu bài học

• Hiểu biết được các phép toán thường dùng, các thao tác cơ bản xử lý kiểu dữ liệu danh sách.
• Cách vận dụng các kiểu dữ liệu vào từng trường hợp.
• Biết cách khai báo kiểu dữ liệu danh sách (list).

1. Khai báo kiểu dữ liệu danh sách (list)

Khái niệm:

Danh sách list trong Python là một tập hợp các phần tử, mà mỗi phần tử có kiểu dữ liệu có thể giống nhau hoặc khác nhau.

Ví dụ: Danh sách bảng cửu chương, dãy số, chữ cái,...

Cấu trúc khai báo: 

Biến khai báo = [phần tử 1, phần tử 2,....,phần tử n]

Lưu ý: Các phần tử trong danh sách phải được đặt trong cặp dấu ngoặc vuông và được phân cách bởi dấu phẩy.

Ví dụ:

a = [] #Danh sách a rỗng
b = [10,11,12] #danh sách b chứa 3 phần tử số nguyên: 10,11,12.
c = ["Tin Học Sao Việt","Python 11","Tin Học"] #danh sách c chứa các xâu ký tự gồm 3 phần tử.

Trong trường hợp, bạn muốn truy cập tới một phần tử bất kỳ trong danh sách:

Cấu trúc truy cập: Biến khai báo[chỉ số phần tử trong danh sách muốn truy cập]

Lưu ý: Các chỉ số trong danh sách sẽ được bắt đầu từ chỉ số 0,1,2,...(từ trái sang phải) hoặc -1,-2,..(từ phải sang trái).

Ví dụ: Cho danh sách a = [1,'P','Y',2,'N','O']

a[1] = 'P'
a[5] = 'O'
a[-1] = 'O'

• Chương trình:

a = [1,'P','Y',2,'N','O']
print(a[1])
print(a[5])
print(a[-1])

• Kết quả:

P

O

O

Lưu ý: Trong trường hợp bạn truy cập vào chỉ số không có trong danh sách thì trình biên dịch báo lỗi IndexError: list out of range.

2. Các phép toán trên danh sách (List)

a. Nối danh sách và lặp

• Cấu trúc: Để nối danh sách bạn dùng ký hiệu "+".

Biến danh sách 1 + Biến danh sách 2 +...+ Biến danh sách n

• Kết quả: Trả về danh sách tổng hợp từ các danh sách biến gộp lại.

Ví dụ 1:

• Chương trình:

a = [1,2,3,4,5]
b = [10,11,12,13,14]
c = a + b
print(c)

• Kết quả:

[1,2,3,4,5,10,11,12,13,14]

• Cấu trúc phép lặp: Ký hiệu "*"

Biến danh sách * số lần lặp
Số lần lặp * Biến danh sách

• Kết quả trả về là danh sách ghép biến danh sách với số lần lặp.

Ví dụ:

Lặp danh sách a = [3,'P','N'] với số lần là 4.

• Chương trình:

a = [3,'P','N']
b = 3 * a
print(b)

• Kết quả:

[3, 'P', 'N', 3, 'P', 'N', 3, 'P', 'N']

b. Phép toán in và not in

Cấu trúc phép toán in:

Phần tử  + in + Biến danh sách

Kết quả trả về True nếu phần tử nằm trong biến danh sách, còn không nằm trong danh sách trả về False.

Ví dụ: Cho danh sách a = [1,2,6,'P','o','V',10]

Đặt biến x1 = 'V' và x2 = 11. Kiểm tra xem các biến x1 và x2 có nằm trong danh sách a hay không?

• Chương trình:

a = [1,2,6,'P','o','V',10]
x1 = 'V'
x2 = 11
if x1 in a: print("x1 thuộc a")
else:
    print("x1 không thuộc a")
if x2 in a: print("x2 thuộc a")
else:
    print("x2 không thuộc a")

• Kết quả:

x1 thuộc a
x2 không thuộc a

Cấu trúc phép toán không in:

Phần tử +  not in  + biến danh sách

Ngược lại với cấu trúc trên: Kết quả trả về True nếu phần tử không nằm trong biến danh sách, còn nằm trong danh sách trả về False.

Ví dụ chương trình:

a = [1,2,6,'P','o','V',10]
x1 = 'V'
x2 = 11
if x1 not in a: print("x1 thuộc a")
else:
    print("x1 không thuộc a")
if x2 not in a:
    print("x2 thuộc a")
else:
    print("x2 không thuộc a")

• Kết quả:

x1 không thuộc a
x2 thuộc a

c. Phép toán min(), max()

Cấu trúc tìm số lớn nhất: max(biến danh sách)

Kết quả: Trả về giá trị lớn nhất trong danh sách.

Ví dụ: Cho danh sách a = [2,7,1,10,9]. Tìm giá trị lớn nhất trong danh sách a.

• Chương trình:

a = [2,7,1,10,9]
print("Số lớn nhất trong danh sách a là:  ",max(a))

• Kết quả:

Số lớn nhất trong danh sách a là:  10

Cấu trúc tìm số nhỏ nhất: min(biến danh sách)

Kết quả: Trả về giá trị nhỏ nhất trong danh sách.

Ví dụ: Cho danh sách a = [2,7,1,10,9]. Tìm giá trị nhỏ nhất trong danh sách a.

• Hướng dẫn:

a = [2,7,1,10,9]

print("Giá trị nhỏ nhất trong danh sách a là: ",min(a))

• Kết quả:

Giá trị nhỏ nhất trong danh sách a là:  1

3. Thao tác trong danh sách

a. Lấy số lượng phần tử trong danh sách

• Cấu trúc: len(biến danh sách)
• Kết quả: Trả về số lượng phần tử trong danh sách.

Ví dụ: Chương trình

a = [1,4,7,"Ký tự",'t',"Tin Học","Python"]
print("Số lượng ký tự trong dãy là: ",len(a))

• Kết quả:

Số lượng ký tự trong dãy là:  7

b. Truy cập tới các biến tử

Cấu trúc: Biến danh sách + [chỉ số]

Kết quả: Truy cập tới các phần tử dựa vào chỉ số có trong chương trình.

Ví dụ: Chương trình

a = [1,4,7, "Ký tự", "t", "Tin Học", "Python 11"]
n = len(a)
for i in range(n): print(a[i])

• Kết quả:

1
4
7
Ký tự
t
Tin Học
Python 11

c. Lấy phần tử danh sách liên tiếp

Cấu trúc: Biến danh sách + [a:b]

Kết quả: Trả về danh sách gồm các phần tử từ chỉ số a đến chỉ số b-1 trong danh sách.

Ví dụ:

Cho dãy số a = ['P',1,"Sao Việt",8]. Hiển thị các phần tử từ chỉ số 1 đến 3 trong danh sách.

• Chương trình:

a = ['P', 1, "Sao Việt", 8]
b = a[1:3]
print(b)

• Kết quả:

[1, 'Sao Việt']

Vậy là mình đã hoàn thành xong bài 13, tiếp theo bạn sẽ sang tiếp Tin Học PyThon 11 - Bài 14: Kiểu Dữ Liệu Danh Sách (Phần 2).