Tin Học 10 - Kết Nối Tri Thức - Bài 11: Ứng Xử Trên Môi Trường Số Và Nghĩa Vụ Tôn Trọng Bản Quyền

Video hướng dẫn

Mục tiêu bài học

• Hiểu rõ những vấn đề đạo đức, pháp luật và văn hóa khi giao tiếp qua mạng.
• Biết được các nội dung pháp lý liên quan đến việc đưa tin lên mạng và nghĩa vụ tôn trọng bản quyền.

Những vấn đề đạo đức, pháp luật và văn hóa

Các hành vi vi phạm hiện nay:

• Đưa tin không phù hợp lên mạng
• Công bố thông tin cá nhân hay tổ chức mà không được phép.
• Gửi thư rác hay tin nhắn rác.
• Vi phạm bản quyền khi sử dụng dữ liệu và phần mềm.
• Bắt nạt qua mạng.
• Lừa đảo qua mạng.
• Ứng xử thiếu văn hóa.

Một số quy định pháp lí đối với người dùng trên mạng

a. Các văn bản vi phạm pháp luật

Hiện nay, có các loại văn phạm do Quốc hội Việt Nam đã ban hành:

• Luật giao dịch điện tử 2005.
• Luật Công nghệ thông tin 2006.
• Luật An ninh mạng 2018.
• Luật Hình sự 2017.
• Nghị định 90/2008 NĐ-CP về chống thư rác.
• Nghị định 72/2013 NĐ-CP về sử dụng Internet.
• Nghị định 15/2020 NĐ-CP xử phạt vi phạm trong CNTT.
• Bộ quy tắc về ứng xử trên mạng 2021.

b. Các quy định của pháp luật đối với người dùng trên không gian mạng

Một số quy định của pháp luật đưa ra đối với người dùng:

Điều 12 khoản 2 của luật Công nghệ thông tin: Quy định cấm "Cung cấp, trao đổi, truyền đưa, lưu trữ, sử dụng thông tin số" với mục đích sau:

• Chống nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phá hoại khối đoàn kết toàn dân.
• Kích động bạo lực, tuyên truyền chiến tranh xâm lược, gây hận thù giữa các dân tộc và nhân dân các nước, kích động dâm ô, đồi trụy, tội ác, tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, phá hoại thuần phong mĩ tục của dân tộc.
• Tiết lộ bí mật nhà nước, bí mật quân sự, an ninh, kinh tế, đối ngoại và những bí mật khác đã được pháp luật quy định.
• Xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự, nhân phẩm, uy tín của công nhân.
• Quảng cáo, tuyên truyền hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục cấm đã được pháp luật quy định.

Điều 8 khoản 1 trong luật An ninh mạng: Cấm sử dụng không gian mạng để thực hiện hành vi:

• Hành vi quy định tại khoản 1 điều 18 của luật này.
• Tổ chức, hoạt động, câu kết, xúi giục, mua chuộc, lừa gạt, lôi kéo, đào tạo, huấn luyện người chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
• Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đoàn kết toàn dân tốc, xúc phạm tôn giá, phân biệt xử về giới, phân biệt chủng tộc.
• Thông tin sai sử thật gây hoang mang trong Nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác.
• Hoạt động mại dâm, tệ nạn xã hội, mua bán người, đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, tội ác, phá hoại thuần phong mĩ tục của dân tộc, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.
• Xúi giục, lôi kéo kích động người khác phạm tội.

Điều 101, khoản 1 của Nghị định 15/2020/NĐ-CP:

• Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân.
• Cung cấp, chia sẻ thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín dị đoan, dâm ô, đồi trụy, không phù hợp với thuần phong mĩ tục của dân tộc.
• Cung cấp, chia sẻ thông tin miêu tả tỉ mỉ hành động chém giết, tai nạn kinh dị, rùng rợn.
• Cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xã hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc.
• Cung cấp, chia sẻ các tác phẩm báo chí, văn học, nghệ thuật, xuất bản phẩm mà không được sự đồng ý của chủ thể sở hữu trí tuệ hoặc chưa được phép lưu hành hoặc tịch thu.
• Quảng cáo, tuyên truyền chia sẻ thông tin về hàng hóa, dịch vụ bị cấm.
• Cung cấp, chia sẻ hình ảnh bản đồ Việt Nam nhưng không thể hiện hoặc thể hiện không đúng chủ quyền quốc gia.

Bộ qui tắc về ứng xử trên mạng 2021: 

• Yêu cầu mọi người tuân thủ quy định về đưa thông tin lên mạng.
• Khuyến khích người dùng tên thật.
• Khuyến khích đăng tin quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam.
• Chia sẻ thông tin tích cực, tấm gương người tốt việc tốt.

Dựa vào những quy định pháp lý trên và tính an toàn thì bạn cần tuân thủ các nguyên tắc như sau:

• Hãy kiểm tra thật kỹ xem có vi phạm pháp luật trước khi đăng bài.
• Cân nhắc hậu quả xảy ra trước khi đưa tin không vi phạm pháp luật.
• Không chia sẻ các bài liên quan và vi phạm đến pháp luật.

Quyền tác giả và bản quyền

a. Quyền tác giả

• Quyền tác giả: Là tổ chức hoặc cá nhân sở hữu, sáng tạo ra tác phẩm của riêng mình.
• Quyền nhân thân: Là những quyền như: đặt tên tác giả, đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm, công bố tác phẩm hoặc bảo vệ tính toàn vẹn của tác phẩm.
• Quyền tài sản: Là những quyền bao gồm làm tác phẩm phái sinh, sao chép tác phẩm, truyền đạt tác phẩm đến công chúng hoặc cho thuê bản gốc hoặc bản sao.

b. Vi phạm bản quyền đối với các sản phẩm tin học.

Những vi phạm bản quyền bao gồm: Vi phạm quyền tài sản, quyền nhân thân,....

Các hành vi vi phạm bản quyền đối với sản phẩm số:

• Mạo danh tác giả
• Công bố mà không được phép.
• Sửa chữa, chuyển thể phần mềm, dữ liệu mà không được phép của tác giả.
• Sử dụng phần mềm lậu, dữ liệu không được phép của tác giả.
• Phá khóa phần mềm, vô hiệu quá các biện pháp kĩ thuật do chủ sở hữu quyền tác giả thiết lập.
• Đăng tải các sản phẩm, kể cả bản phái sinh mà không được phép của chủ sở hữu.

Trên đây là một số các hành vi vi phạm bản quyền đối với tác phẩm mà mọi người cần tránh và nên tuân thủ những quy định cần tránh vi phạm bản quyền của tác phẩm.

c. Tôn trọng bản quyền của tin học

Chúng ta biết là cái việc thực hiện các hành vi vi phạm bản quyền nó sẽ gây ra các thiệt hại rất lớn cho tác giả cũng như là người sở hữu tác phẩm do đó chúng ta không nên thực hiện các hành vi như: Không sử dụng các phần mềm lậu, không sao chép phát tán các phần mềm bản quyền, không phát hóa phần mềm,.....

Khi quá trình mua phần mềm cần hiểu rõ việc mua bản quyền và quyền sử dụng. 

Mua bản quyền là việc trao đổi giao dịch giữa người mua đối với tác phẩm của người bán.

Quyền sử dụng là chỉ được sử dụng.

Bài tập vận dụng

Bài tập 1: Trong tình huống sau, tình huống nào vi phạm bản quyền của tác giả?

a. A mua phần mềm Office có phí và sử dụng phần mềm đó.

b. Quán b photo những giáo trình, sách tham khảo lấy được từ trên mạng để bán.

c. Dù không đúng sự thật nhưng C vẫn tung tin đồn không đúng về cuốn sách của T.

d. D chia sẻ nội dung trong sách mà D đã soạn lên website.

Hướng dẫn:

Hành vi vi phạm quyền tác giả là: b,c 

Bài tập 2: Trong những hành vi sau, hành vi nào vi phạm vấn đề đạo đức, pháp luật và văn hóa?

a. A tung tin đồn D,C trộm cắp lên mạng.

b. B chia sẻ phần mềm độc hại cho bạn bè.

c. C chia sẻ hình ảnh của mình lên mạng xã hội.

d. Sau khi được sự đồng ý của D, C tải tài liệu của D về ôn bài.

Hướng dẫn:

Hành vi vi phạm vấn đề đạo đức, pháp luật, văn hóa là: a,b.

Bài tập 3: Hãy nên một số ví dụ về hành vi vi phạm bản quyền đối với sản phẩm tin học?

Hướng dẫn:

Ví dụ: Phá khóa phần mềm ứng dụng, đăng một số video chưa được cho phép, tải phần mềm lậu về máy,..

Bài tập 4: Trong các ý kiến sau, ý kiến nào bạn đồng ý? Giải thích vì sao không đồng ý?

a. A cho rằng: "Mình đã soạn nội dung ý tưởng thì mình có quyền chia sẻ cho mọi người cùng xem".

b. B nghĩ rằng: "Chỉ cần tải nội dung đó về máy và copy thành cuốn sách. Như vậy là thuộc quyền sở hữu của mình".

c. C cho rằng: "Mình chỉ cần đưa lên mạng những tin miễn sao không vi phạm pháp luật".

d. D cho rằng: "Chúng ta có quyền đưa lên mạng những tin trên xã hội. Miễn là không phải có hại đến người nào".

Vậy là mình đã hướng dẫn cho bạn xong Bài 11: Ứng Xử Trên Môi Trường Số Và Nghĩa Vụ Tôn Trọng Bản Quyền. Mời bạn xem tiếp Bài 12: Phần Mềm Thiết Kế Đồ Họa.

Xem thêm:

Trung Tâm Tin Học

Khóa Học Tin Học văn Phòng